Digitalizacja i cyfryzacja praktycznie każdej gałęzi gospodarki sprawiły, że pojęcie Przemysł 4.0 jest dziś coraz częściej słyszalne. Termin ten zawiera w sobie przede wszystkim integrację inteligentnych maszyn, systemów i sposobu wprowadzania zmian w procesach produkcyjnych w celu osiągnięcia jeszcze lepszej wydajności.
Przemysł 4.0 to koncepcja opisująca proces transformacji technologicznej i organizacyjnej przedsiębiorstw, która obejmuje integrację wartości, wprowadzanie nowych modeli biznesowych oraz cyfryzację produktów i usług. Wdrażanie rozwiązań możliwe jest dzięki wykorzystaniu technologii cyfrowych, zasobów danych oraz komunikacji we współpracy maszyn, urządzeń i ludzi. Przemysł 4.0 łączy fizyczną produkcję z inteligentną technologią cyfrową, uczeniem maszynowym i dużymi zbiorami danych w celu stworzenia bardziej holistycznego i lepiej zintegrowanego systemu dla firm, które skupiają się na produkcji i zarządzaniu łańcuchem dostaw. A to wszystko przy zachowaniu dbałości o ekologię. Czynnikiem przyśpieszającym transformację w kierunku Przemysłu 4.0 są przede wszystkim klienci, którzy oczekują indywidualnego i szybkiego podejścia w dobie narastającej potrzeby personalizacji produktów i usług.
Od genezy do aktualnej roli Przemysłu 4.0
Termin Przemysł 4.0 po raz pierwszy został użyty podczas międzynarodowych targów Hannover Messe w 2011r. Zaprezentowano tam projekt strategii technik wysokich niemieckiego rządu. Zmiany wynikające z nowej teorii pojawiły się w 2013r., gdy opublikowano raport końcowy z prac działającej grupy specjalistów ds. analizy sektorów gospodarki. Pojawiły się m.in. wskazówki, jak poprawić efektywność produkcji np. przez zastosowanie maszyn, które będą autonomicznie wymieniać dane.
Różnicą między Przemysłem 3.0 a 4.0 jest adaptacja Internetu, urządzeń mobilnych czy odnawialnych źródeł energii w procesie produkcyjnym. Przenosi się nacisk z technologii klasycznej na cyfrową, która w ciągu ostatnich lat dynamicznie weszła na wyższy poziom. Internet Rzeczy, który daje dostęp do danych z dowolnego miejsca na świecie w czasie rzeczywistym, odegrał kluczową rolę w przyspieszeniu transformacji. Połączenie w sieć wszystkich systemów prowadzi do powstawania inteligentnych fabryk, w których systemy produkcji, komponenty i ludzie porozumiewają się za pośrednictwem sieci, a produkcja odbywa się w dużej mierze autonomicznie.
Przemysł 4.0 staje się nieodłącznym elementem rozwoju przedsiębiorstw. Umożliwia właścicielom firm lepszą kontrolę, analizę zachodzących procesów i każdego aspektu ich działalności, co pozwala wykorzystywać dane generowane w czasie rzeczywistym w celu zwiększenia produktywności, usprawnienia procesów i napędzania rozwoju. Ma to również pozytywny wpływ na poprawę sytuacji finansowej. Rynek pracy wykazuje, jak ogromną potrzebę zatrudniania specjalistów w tym zakresie mają przedsiębiorstwa. Osoby wykształcone w obszarze Przemysłu 4.0 oraz doświadczone w procesach transformacji przekładają się na sprawczość zespołu pracującego w firmie. Pracownicy stają się bardziej wydajni i są lepiej skomunikowani między działami, a napotykane problemy są wykrywane i konsultowane na bieżąco. Wszystkie powyższe czynniki przekładają się na konkurencyjność przedsiębiorstw oraz możliwość oferowania nowych produktów i usług o najwyższej jakości.
Z upływem czasu zwiększa się lista dostępnych technologii oferowanych przez Przemysł 4.0. Obawy przedsiębiorców przed nieznanym są uzasadnione: brak odpowiednich specjalistów w zespole, niewystarczająca własna wiedza o rozwiązaniach cyfrowych, a także ograniczenia finansowe i strach przed podjęciem ryzyka. Transformacja w kierunku Przemysłu 4.0 wydaje się zbyt skomplikowana i odległa. Jednak dostrzegamy duży potencjał podjęcia kroków w tym kierunku, jeśli tylko zadba się o jasną i spójną strategię rozwoju, cele biznesowe oraz plan transformacji.
Jak powinien przebiegać proces?
Według Europejskiego Centrum Wspierania Zaawansowanej Produkcji (ADMA), które jest inicjatywą koncentrującą się na wsparciu przedsiębiorstw w procesie wdrażania nowoczesnych rozwiązań produkcyjnych zgodnie z koncepcją Przemysłu 4.0, transformacja w kierunku czwartej rewolucji przemysłowej obejmuje 7 etapów Poradnik transformacji cyfrowej – E-learning Przemysłu Przyszłości (przemyslprzyszlosci.gov.pl):
- Zaawansowane technologie produkcyjne – poziom zaawansowania technologicznego uwzględniający elastyczne systemy produkcyjne, które ułatwiają szybkie dostosowanie się do zmian w zakresie liczby czy kategorii produktów
- Cyfrowa fabryka – współdzielenie informacji o procesie wytwarzania przez ludzi, maszyny i produkty
- Ekologiczna fabryka – uwzględnienie zasad gospodarki obiegu zamkniętego w celu pełnego wykorzystania surowców i zmniejszania emisji
- Kompleksowa inżynieria zorientowana na klienta (End-to-End Customer Focused Engineering) – proces kompleksowej realizacji oczekiwań klientów wobec wyrobów
- Organizacja skupiona na człowieku – skupienie się na człowieku, m.in. poprzez wykorzystanie indywidualnych różnic na poczet ulepszenia organizacji pracy
- Inteligentna produkcja – smart manufacturing zakłada stosowanie zintegrowanych systemów, które w czasie rzeczywistym reagują na zmienne warunki (przechowywanie i udostępnianie dużych zbiorów danych (big data))
- Otwarta fabryka skoncentrowana na łańcuchy wartości – fabryka otwarta, która rozumie potrzeby wszystkich uczestników łańcucha
W ramach nowej perspektywy finansowej 2021 – 2027, wspierane będą projekty, które zakładają wdrażanie rozwiązań z obszaru technologii Przemysłu 4.0. Wśród najbliższych konkursów, które umożliwią aplikowanie o wsparcie na automatyzację i cyfryzację można wymienić :
- Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności, Działanie A 2.1.1 Inwestycje wspierające robotyzację i cyfryzację w przedsiębiorstwach ( konkurs kierowany do dużych przedsiębiorstw) Wsparcie z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) na robotyzację i cyfryzację dla dużych przedsiębiorstw – Pareto Consulting
- Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej, Działania 1.2 Automatyzacja i robotyzacja w MSP Wsparcie przedsiębiorstw z Polski Wschodniej w zakresie automatyzacji i robotyzacji – Pareto Consulting
- Fundusze Europejskie dla Łódzkiego, Działanie 1.5 Konkurencyjność MSP Wdrożenie rozwiązań w zakresie Przemysłu 4.0 dla Łódzkiego – Pareto Consulting
- Fundusze Europejskie dla Śląskiego, Działanie 1.8 Innowacje cyfrowe w MSP
- Fundusze Europejskie dla Lubelskiego, Działanie 2.4 Cyfryzacja lubelskich MSP